Nghè Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang

Nghè Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang là một ngôi nghè nằm ở vùng đất cổ ven sông Mã nổi tiếng khoa bảng, được xây dựng năm 1593 để thờ công chúa Mai Hoa, một nhân vật trong truyền thuyết được người dân tôn là Thành Hoàng làng. Nghè Nguyệt Viên tuy không quá lớn nhưng lại là một công trình có giá trị cả về mặt lịch sử văn hóa lẫn kiến trúc nghệ thuật. Đây là nơi người dân địa phương thường xuyên đến để dâng hương vào các ngày lễ trong tháng.

Bên trong nghè ghi danh các liệt sỹ và danh bia những người đỗ tiến sỹ của làng Nguyệt Viên

Trước đây, nghè nằm trong khuôn viên có quy mô lớn của làng, ngay phía bên có ngôi chùa và đình làng 9 gian, có giếng nước, chiếc cầu đá cùng nhiều cây cổ thụ quanh năm xanh tốt với cảnh quan rộng rãi, thoáng mát. Nghè có cấu trúc 1 gian 2 chái. Kết cấu vì kèo của nghè khá đặc biệt. Những người thợ xưa đã nâng cao và mở rộng giá chiêng tạo nên một tầng lầu thứ 2 nhưng không có sàn. Phía ngoài mái cũng tạo thành 2 lớp, giữa 2 lớp có thêm cổ diêm cao với nhiều ô cửa nhỏ khiến cho bên trong công trình được cao ráo, thoáng đãng. Bộ khung gỗ của nghè vững chắc, bề thế với những mảng chạm khắc nghệ thuật các linh vật, hoa lá tỉ mỉ. Các hình ảnh đầu rồng, phượng, lân được khắc vào từng vị trí cố định trên các đầu dư, rường, các góc đầu nối với các cột cái... một cách mềm mại, uyển chuyển nhưng vẫn toát lên được sự sắc sảo, uy nghi. Các cột gỗ lim to vững vàng trên các hòn đá tảng kê chân chắc chắn. Kiến trúc cầu kỳ đẹp mắt cùng với những đường nét điêu khắc nghệ thuật tinh xảo khiến nghè Nguyệt Viên vừa có nét linh thiêng, trang trọng vừa thực sự gần gũi, gắn bó với cuộc sống đời thường của người dân địa phương.

Những họa tiết, hoa văn được điêu khắc nghệ thuật tinh xảo tại nghè Nguyệt Viên

Nghè Nguyệt Viên có tuổi đời hàng trăm năm, chịu sự tác động của thiên nhiên,nghè đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng cần được trùng tu, tôn tạo. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Tùng - Chủ tịch UBND xã Hoằng Quang cho biết: “Để giữ gìn và phát huy được những giá trị văn hóa của nghè, việc trước tiên là phải tập trung trùng tu di tích dựa trên cơ sở phục chế những giá trị từ nguyên bản. Tuy nhiên trên thực tế, việc tôn tạo nghè không chỉ rất tốn kém mà còn đòi hỏi người thợ phục chế, người làm công tác tôn tạo phải thực sự cẩn trọng, hiểu biết sâu về những nét đặc trưng của kiến trúc cổ. Trong khi đó, ngân sách Nhà nước cấp cho việc sữa chữa, nâng cấp, hoàn thiện nghè nói riêng và các di tích khác nói chung  rất hạn chế vì thế. Do đó chính quyền địa phương mong muốn kêu gọi sự đóng góp ủng hộ của người dân và các mạnh thường quân.

Bên cạnh việc trùng tu, tôn tạo kiến trúc di tích các địa phương cần có những cách làm thiết thực, đưa di tích nghè Nguyệt Viên vào chuỗi các điểm di tích khác để giới thiệu đến du khách thập phương. Có như vậy, nghè vừa giữ được những giá trị truyền thống đặc sắc nhưng vẫn có thể hội nhập được với cuộc sống hiện đại.

Trung tâm VHTTTT&DL TP Thanh Hóa